Sinds 2004 luidt de noodklok over de kwaliteit van de basisvaardigheden. In 2018 constateerde PISA dat 24% van de Nederlandse jongeren het risico loopt om laaggeletterd het onderwijs te verlaten. En dat was niet de eerste waarschuwing. In de Staat van het Onderwijs 2004/2005 wees de Onderwijsinspectie op de teruglopende leesvaardigheden van leerlingen in het primair onderwijs. Ook nu, bijna twintig jaar later, krijgen de basisvaardigheden en de voortdurende neerwaartse spiraal volop de aandacht in de Staat van het Onderwijs 2023.
“Een probleem dat zo diepgeworteld is geraakt in onze samenleving, vraagt een lange termijn aanpak met focus van alle betrokkenen in het onderwijs.” Onderwijsontwikkeling Nederland pleitte naar aanleiding van de Staat van het Onderwijs 2022 al voor het opstellen van een Educatief Deltaplan. Margreet de Vries, directeur-bestuurder Onderwijsontwikkeling Nederland: “Met het huidige masterplan basisvaardigheden, dat vooral uit een opsomming van randvoorwaarden en losse subsidies bestaat, doet het Ministerie geen recht aan haar ambitie om binnen twee jaar een trendbreuk te bewerkstelligen. De ondernomen acties hebben tot nu toe tot een paar lichtpuntjes geleid, maar hiermee wordt de negatieve spiraal niet gekeerd.”
- Langetermijn
Een probleem dat we al bijna 20 jaar niet onder controle krijgen is niet in een kabinetsperiode op te lossen. Hier is een meerjarige aanpak voor nodig, zoals ook de Inspectie van het Onderwijs aangeeft. Het zal minimaal 8 jaar duren voordat we structureel de dalende trend om kunnen zetten naar een stijgende trend. Het is een werk van lange adem. Stel wel heldere tussendoelen, en wees bereid de plannen indien nodig tussentijds bij te stellen. Zo ontstaat er een lonkend perspectief waar alle betrokkenen gezamenlijk naar toe werken.
- Goed onderwijs valt of staat met een goede leraar
De Onderwijsinspectie benadrukt het belang van professionalisering en goede begeleiding van startende leraren. Het is zorgelijk dat veel aangeboden professionaliseringsactiviteiten niet bewezen effectief zijn en niet aansluiten bij wat leraren echt nodig hebben. We roepen de minister daarom op eisen te stellen aan de partijen die deze activiteiten mogen aanbieden om zo de onderwijskwaliteit te waarborgen en richting te geven.
- Alleen samen krijgen we de basis weer op orde
Zoals Alida Oppers, Inspecteur-Generaal van het Onderwijs, al aangaf moeten we stoppen met het rondspelen van de schuldvraag. De basis weer op orde krijgen kan nooit op het bordje van één partij worden gelegd. Leraren, schoolleiders, bestuurders, gemeenten, methodeontwikkelaars, onderwijsadviseurs, politiek, overheid; allen hebben een rol en een verantwoordelijkheid. Een crisis als deze lossen we alleen op door een samenwerking met alle partijen, zowel markt als overheid. Onder een stevige regie van de overheid en met meerjarige steun van de politiek. Stel daarbij kwaliteitseisen aan partijen die meewerken en spreek hen aan op hun verantwoordelijkheid. Meedoen is niet langer vrijblijvend.
- Commitment aan het einddoel
Er zijn grote verschillen in de kwaliteit van het taal- en rekenonderwijs op de verschillende scholen. Ongeacht de oorzaken hiervan (lerarentekort, kennis over effectieve interventies, etc.) zijn in het Educatief Deltaplan dat door Onderwijsontwikkeling Nederland is opgesteld de verwachtingen van alle scholen uiteindelijk hetzelfde: commitment aan het einddoel. En het einddoel van dit Educatief Deltaplan is ambitieus: uiterlijk in het schooljaar 2032-2033 hebben alle basisscholen en scholen voor voortgezet onderwijs het onderwijs op het gebied van taal, lezen en rekenen zo ingericht dat alle leerlingen het fundamentele taal, lezen en rekenen niveau halen en daarbij zoveel mogelijk leerlingen het streefniveau (minimaal 65 procent van de leerlingen).
- Tot slot
Minister Wiersma stelt dat als er een discussie ontstaat, we die moeten beetpakken en met elkaar moeten kijken naar een oplossing. Deze handreiking nemen wij graag aan. Door samen te werken aan de kwaliteit van het onderwijs en de scholing van leraren met alle partijen (markt en overheid) in het veld, zorgen we ervoor dat de basisvaardigheden van alle leerlingen weer op orde komen. Om de kwaliteit te waarborgen, en te zorgen dat alle partijen maatschappelijk verantwoord te werk gaan, is een keurmerk voor deze organisaties van grote waarde.
“We zijn blij met de richting die de Inspectie van het Onderwijs geeft, met name met de focus op het verbeteren van basisvaardigheden en de aandacht voor het versterken van de expertise van leraren en schoolleiders”, aldus Margreet. “Het verbeteren van de basisvaardigheden is geen quick fix, maar echt iets wat met een lange termijn aanpak samen met alle partijen in het onderwijsveld gedaan moet worden. We roepen daarom op tot een nationale onderwijsdialoog om zo samen te werken aan verbetering!”
